Banka Kredisi Başvurularında KOBİ'lerden Beklenenler

Fatih AVŞAR

Mali DANIŞMAN 

KOBİ'lerin banka kredi imkanlarından yeterince yararlanamamaları yönündeki söylem yavaş yavaş nasıl daha fazla yararlanabilirlere dönüşmeye başlamıştır. Bu, bir anlamda alışılagelmiş durum tespiti ya da şikayet etme noktasından, yapıcı çözümler üretmeye yönelik gelişmenin bir göstergesidir.

Ekonomik istikrarın sağlanması, enflasyonun makul seviyelere çekilmesi, Bankalarla KOBİ'leri kendiliğinden birbirine yaklaştırmaktadır. KOBİ tarafından bakıldığında, maliyetler ve riskler azalmakta, yeni projeler planlanarak daha uzun vadeli ve düşük faizli borçlanma imkanları doğmaktadır.

Bu noktada, KOBİ'ler ve Bankaların karşılıklı sağlayacakları faydayı arttırmak için her iki kesime de görev düşmektedir. Öncelikle her iki tarafın birbirini anlaması için kendisini iyi tanıtması ve karşı tarafı tanımak için çaba göstermesi gerekmektedir.

Bireysel bazda bir KOBİ’ nin kredi alabilmesi, kendini ve ihtiyaçlarını anlatabilmesi ile doğru orantılıdır. Bankacılıkta kredi vermek bir risk alma işidir ve bankalar ancak görebildikleri riskleri alırlar. Kredi başvurusunda bulunan firmanın tanınması ile ilgili belirsizlikler çok ise, risk alınmaz ya da değerli teminatlar karşılığı alınabilir. KOBİ'lerin hak ettikleri kredi olanaklarına ulaşabilmeleri için, kredi başvuru prosedürünü biliyor olmaları ve kendilerini iyi tanıtmaları önemlidir. KOBİ'lerin kredi imkanlarını arttırmaya olumlu katkısı olacağı düşünülen birkaç noktaya aşağıda değinilmektedir.

1.Kredi değerlendirmesi için gerekli belgelerin temini

Bankalar kanunu ve bankaların içsel prosedürleri çerçevesinde kredi işlemlerinde alınması gereken bazı belgeler aşağıda listelenmiştir.

a.Bağlı bulunulan Ticaret ve Sanayi Odası'ndan alınan, içinde bulunulan yıla ait faaliyet belgesi,
b.Şirket kuruluşu, sermaye arttırımı, statü değişikliğine ait ticaret sicil gazeteleri,
c.Şirket ana sözleşmesi,
d.Vergi dairesi ya da yeminli mali müşavir onaylı son 3 yıllık bilanço/gelir tablosu ya da işletme hesap özeti
e.Son mali yıla ait vergi levhası,
f.Bulunulan yıla ait son durumu gösterir imza sirküleri,
g.Firma ortaklarının kimlik belgeleri.

Bu belgelerin kredi başvurusunda temin edilmiş olması, kredi değerlendirme ve tahsis süresini kısaltacaktır. Belgelerin kredi başvurusu yapıldıktan sonra toparlanmaya çalışılması özellikle acil olan ihtiyaçların karşılanamamasına neden olabilmektedir. KOBİ'lerin her yıl bu belgeleri bir dosya haline getirerek, ihtiyaç halinde hemen kullanılmak üzere hazır bulundurmaları önerilmektedir.

2.Firma ve ortaklarının tanıtımı için gerekli bilgilerin temini

Kimi bankalar risk derecelendirme modelleri kullanarak, kimi bankalar subjektif analiz yöntemleriyle kredi başvurularını değerlendirirler. Her iki durumda da firma ve ortaklarını tanıtıcı bilgilere ihtiyaç duyulur. Bu bilgilerin bazıları doğrudan firmadan temin edilirken bazı bilgiler piyasadan ve diğer kurumlardan sorgulanır. Kurumlardan yapılacak istihbaratlar için firmadan istihbarat yapılmasına yetki veren bir muvaffakatname alınması sözkonusu olabilir.

KOBİ'lerin kredibilitesinin belirlenmesinde çoğu zaman şirket ortakları şirketin kendisinden daha fazla dikkate alınmaktadır. Genellikle şirket ortaklarının ticari geçmişi, firmanın ticari geçmişinden daha fazladır. Bu nedenle, şirket ortaklarının iş ve sektör tecrübesi, referansları, bireysel ya da ticari borçlarını ödeme performansı, mal varlığı gibi bilgiler de önem arzetmektedir.

Bu çerçevede, varsa şirket ortakları adına kayıtlı menkul ve gayrimenkul bilgilerinin bankaya belgelenerek sunulması faydalı olmaktadır. Örnek olarak, gayrimenkuller için tapu fotokopileri, ekspertiz raporları ve sigorta poliçeleri, taşıtlar için ruhsat, menkul kıymetler için hesap cüzdanı ya da ekstreler belli başlı belgelerdir.

3.Firmanın iş konusu ve faaliyet döngüsü

Firmaların sadece mali verilerine bakıldığında iş konusu, faaliyet hacmi, nakit döngüsü ve bu çerçevede belirlenecek kredi ihtiyaçlarını tam olarak belirlemek mümkün olamamaktadır. Firmanın dahil olduğu ana sektör (ticaret, imalat, hizmet, inşaat-taahhüt vb.) ve iştigal konusuna uygun şekilde iş yapış biçiminin, faaliyet ve nakit döngüsünün bankaya açıklanması, finansman ihtiyaçlarının doğru tespit edilebilmesi için büyük önem taşımaktadır.

Perakende ya da toptan ticaret ile uğraşan bir firmanın; mal alış ve satışlarını hangi şartlarla ve ne kadar vadeli yaptığı, ortalama ne kadar stok tuttuğu, kaç adet mal alıp sattığı, kar marjlarının ne olduğu gibi bilgileri vermesi faydalı olacaktır.

Otel, pansiyon, restaurant gibi hizmet firmaları, toplam kapasite, doluluk oranı kişi başı fiyat ve maliyet gibi bilgileri bankalara verebilmelidirler.

İnşaat-taahhüt firmaları için geçmişte bitirdiği işleri, devam eden işleri ve makine parkı; faaliyet hacmini ve kredi limitlerini belirlemede önemli bilgilerdir. Bu firmalarda biten işer, devam eden işler ve makine parkı listelerinin kredi başvurusu öncesinde hazır bulundurulması faydalı olacaktır.

4.İleriye dönük kredi paketinin hazırlanması

Genellikle, işletme sermayesi finansmanına yönelik krediler, süreklilik arzeden ve acil ihtiyaç duyulabilen kısa vadeli kredilerdir. Bu kredilerde, her ihtiyaç için yeni bir kredi başvurusu yapmak yerine, ileriye dönük olası ihtiyaçları karşılayacak şekilde limit belirlenmesi faydalı olacaktır. Firmanın, faaliyet facmi ve nakit döngüsü çerçevesinde zaman zaman duyacağı kısa vadeli kredi ihtiyaçlarının en fazla ne kadar olabileceğini banka ile birlikte belirleyerek belli bir süre için limit oluşturması(kredi tahsisi) son derece yararlıdır. Bu sayede firmanın belirlenen limite kadar olan ihtiyaçlarını her an karşılaması(kredi kullandırımı) mümkün olacak, her ihtiyaç duyduğunda küçük kredi tutarları için yeni başvuru yaparak kredi tahsisini beklemek zorunda kalmayacaktır.

Özetle firmanın önündeki belli bir dönemi öngörmesi ve planlaması çok önemlidir. Örneğin bir firma, 6 ay ya da 1 sene içerisinde en fazla 100.000 YTL'ye kadar kısa vadeli nakit krediye, 200.000 YTL'ye kadar teminat mektubuna, 150.000 USD'ye kadar ithalat kredisine ihtiyacım olabilir diyerek, bankası ile birlikte bir kredi paketi oluşturmalıdır. Daha sonra bu limitler içerisinde kalarak küçük-büyük tüm kredi ihtiyaçları vakit kaybetmeden ve yeni kredi tahsis maliyetleri doğmadan karşılanabilecektir. Bu yapılmazsa, firma her ihtiyacı olduğunda ilave bir kredi talebi ile bankaya gittiğinde kredi değerlendirme ve tahsis süreci yeniden çalışmakta, her işlem için emek ve zaman maliyeti doğmaktadır.

5.Yatırım/proje kredilerinde yatırım/projenin fizibilitesinin iyi yapılmış olması

Yatırım ve proje kredileri, firmanın genel kredibilite değerlendirmesine ilave olarak, yapılacak yatırımı ve yatırımın firma üzerine olası etkilerini de kapsayacak şekilde incelenir. Bu nedenle yatırıma ilişkin fizibilite çalışması önemlidir. KOBİ'lerin yatırımlarında çok kapsamlı fizibilite çalışması bulunmasa da aşağıda sıralanan belli başlı unsurlara kredi başvurusunda yer verilmesi faydalı olacaktır.

a.Yatırımın tam olarak kapsamının(kapasite arttırımı, teknoloji geliştirme, kalite arttırımı, maliyet düşürme, yeni bir ürün çıkarılması vb.) rakamsal verilerle belirtilmesi.

b.Yatırımın neden yapıldığının sektör ve pazar beklentileri ışığında belirtilmesi.

c.Yatırımın maliyet kalemlerinin ayrı ayrı belirtilmesi.

d.Yatırım maliyetlerinin ne şekilde (firma, firma ortakları, banka kredisi...vb.) ve hangi tutarlarda finanse edileceğinin belirtilmesi.

e.Yatırımın ne zaman başlayıp, ne zaman tamamlanacağı ve faaliyete geçeceğinin belirtilmesi.

f.Yatırımın faaliyete geçmesi ile birlikte oluşacak Yatırıma özel ve toplamda; üretim miktarı, satış tutarı, satış karı, satışların ve maliyetlerin nakit akışının aylık ya da 3 aylık bazda oluşturulması.

g.Yatırımın ne kadar zamanda kendini amorte edeceğinin (kara geçiş noktasının ne zaman olacağının) belirtilmesi.

6.Kredi, mevduat ve bankacılık işlemlerinin makul sayıda bankada toplanması

KOBİ'ler için alternatifsiz şekilde tek banka ile çalışılması çok tercih edilen bir durum olarak görülmese de, çalışılan banka sayısının çok fazla olması da, kredi vadelerinin, mevduat hareketlerinin, çek ve fatura ödemelerinin kontrol ve koordinasyonunu zorlaştıracağından tavsiye edilmemektedir. Bir KOBİ'nin faaliyet ve kredi hacmine uygun sayıda banka ile çalışmasında yarar vardır. Türkiye ekonomisi ve bankacılık sektörü dikkate alındığında, KOBİ'lerin ortalama 2-3 banka ile çalışmaları makul görülmektedir.

Bankalar, kredi dışındaki bankacılık hizmet ve ürünlerini de kullanan, bankacılık işlemlerini yoğun olarak üzerinden geçiren müşterilerinin faaliyetlerini ve kredibilitelerini daha yakından takip edebilirler. Bu da firmaya daha uygun miktar ve şartlarda kredi sunulmasını sağlar.

Sonuç

Bir firmanın finansman sorununa çare bulması, kendini ve ihtiyaçlarını anlatabilmesi ile doğru orantılıdır. Bankalar iyi tanıdıkları kişilere ve projelere kredi sağlamayı tercih ederler. Mali tabloları herşeyi anlatmaya yeterli olmayan KOBİ'ler, kredi değerlendirmesinin doğru yapılabilmesi için bilgi sağlama konusunda açık, bankalar da gerekli bilgileri alma konusunda yol gösterici olmalıdırlar.

30.06.2007

Fatih AVŞAR

MALİ DANIŞMAN